lawa CC BY-SA 4.0 li lawa e sitelen ale e toki ale
lon lipu ni (o lukin e lipu "pini: lawa kepeken").
©2022 kulupu mama pi uta monsuta.
mi sijelo e lipu ni lon ma pi kulupu dxwdəwʔabš.
tenpo ale la ona li lon ma ni. pona tawa ona.
ona li awen lon.
ni ale li pona a: jan Nowa, jan Alesi, jan Simiman,
jan Eli, kulupu kala, soweli ilijana,
wasoweli Awasi, jan Sonja, sina.
tenpo pi lipu monsuta li kama sin a! toki monsuta mute li lon lipu ni. wile mi la ona li pana e pilin lete musi tawa sina.
sama lipu uta monsuta la o sona: pini lipu la lipu namako mute li lon.
tenpo poka la tomo moku sin li kama lon ma tomo.
toki jan la moku li pona a lon tomo sin.
sewi tomo la lipu suli li toki e ni kepeken nimi suli:
"O MOKU PONA!".
sina wile moku pona lon ona.
taso ni li wile e mani mute a.
pali sina li pana ala e mani pi mute ni.
sina tawa lon nasin lon sinpin pi tomo moku.
sina lukin pona e tomo moku.
sinpin ona li kiwen suli pona.
lupa ona li suli li lon sewi.
pilin sina la lupa lili li lon kin lon tenpo pini.
ona lili li lon tomo anpa.
taso tenpo lon la ona li pini li kiwen taso li lupa ala.
jan li tawa insa tomo.
ona ale en ale ona li pona lukin.
sijelo ona li pona.
len ona li pona li tan esun suli.
jan ante tu li awen lon lupa.
len pi ona tu li pimeja li tan tomo ni.
jan nanpa wan li suli.
sijelo ona li wawa taso.
sijelo la jan nanpa tu li suli ala li wawa ala.
taso kon la ona li pona tawa sina.
jan sin li kama tawa lupa.
len ona li tan esun suli ala.
ona li ken ala esun e moku mani.
taso ona li wile lon insa tomo.
jan suli li pini e ona.
taso jan nanpa tu li toki tawa jan sin la
jan sin li tawa insa.
sina wile lon insa kin la o toki tawa jan awen.
sina tawa lupa tawa jan tu.
jan wawa suli li pini e sina li toki e ni:
"sina jo ala e mani la o weka."
taso jan awen ante li lukin e sina li toki e ni:
"lukin mi la sina ken jan mani.
sina wile moku lon tomo ni la sina ken."
"taso mi ken ala esun e ona."
"mi la sina o pana ala e mani tawa tomo.
lon sina li sama mani tawa mi."
uta ona li pona tawa sina.
taso nasa la lukin ona li pona ala.
lukin ona li sona li len e seme?
sina tawa insa tomo.
kepeken nena la sina insa e kon suli.
kon pona li lon. kon namako li lon.
jan pana li lawa e sina tawa supa.
moku la ona li wile sona e wile sina.
"ni li ken la mi wile e moku mani."
"wile sina li ken suli tawa mi.
sina wile ala wile e telo?"
"wile."
tenpo poka la jan pana li anpa e moku ko lili e telo lon supa sina.
kon telo li sewi tan moku sina.
sina moku e ko seli e telo lete.
nasa la ko li pona lili tawa uta sina.
ni la sina wile e poki namako.
sina pana e wile sina.
ni li toki pi jan pana:
"sina moku e ni la sina ken moku pi namako pona lon tenpo kama"
sina pini e moku e telo.
tenpo kama la sina ken moku namako.
taso nanpa wan la sina o tawa tomo telo.
sina toki e wile tu la jan li toki e ni:
"o tawa lon monsi mi."
ona li tawa lon tomo kepeken wawa.
sina tu li tawa lon poka pi supa mute
li tawa sewi lon leko wan
li tawa anpa lon leko tu.
sina awen lon lupa kiwen.
sina pilin lape tan tawa.
"tan seme la lupa kiwen li lon?"
"ni li tan ni: mani li lon monsi lupa."
lukin sina li pini lili.
sina kute e mu tan monsi lupa.
"lupa kiwen la mani li ken ala weka tan tomo anpa."
pimeja li kama lon lawa sina.
pini la sina sona e ni:
tomo ni la jan li moku pona.
tan jan Eli
mi moli e jan mute kepeken kiwen
mi pakala kiwen e lawa ona
ni la, telo li kama li loje e len
mi pilin ike mute lon tenpo ni a
len ona li kama kule ike tan mi!
mi wile ala e pilin ike.
taso moli kiwen la, mi olin e ni…
moli la, jan li monsuta ala.
tenpo pimeja la jan Mela li tawa tomo pi jan ante. ona li lon poka pi jan lili lon tenpo ni: mama pi jan lili ni li weka tan tomo. jan Mela li sin tawa pali ni. taso ona li pilin e ni: ale li pona. ona li toki e ni tawa jan lili: “mi tu li ken musi!” jan lili li pilin pona tawa jan Mela. ale li pona. jan lili li moku li lukin e sitelen tawa li pilin lape. jan Mela li tawa e ona tawa supa lape li pana e len tawa ona. “o lape pona.”
tenpo kama la mama pi jan lili li kama tan weka. jan Mela li tawa anpa lon leko li kama lon supa monsi. tenpo poka la ona li kute e ni: kalama lon sewi tomo. taso jan Mela li pilin monsuta ala. ona li toki e ni: “jan lili o! sina lape ala anu seme? sina wile e seme?” kalama li pini. jan Mela li pilin monsuta lili. “jan lili o sina pali e seme?” kalama ala li lon. jan Mela li pilin monsuta.
“sina musi la mi pilin musi ala!” kalama ala li awen lon. jan Mela li moku e kon. “mi tawa sewi!”
jan Mela li tawa sewi lon leko kepeken tenpo mute. tomo li kalama lili lon noka ona. jan Mela li lukin tawa tomo lili pi jan lili. jan lili li awen lon supa lape ona. ona li kalama e kalama lape. jan Mela li pilin pona lili. taso ni: seme li pali e kalama?
jan Mela li lukin e tomo lili mute. taso ona li lukin ala e ijo ni: ona li ken pali e kalama. tomo lili nanpa pini li tomo telo. jan Mela li open e lupa li kalama suli. jan nasa li lon insa pi tomo telo! kule li lon selo ona. len ona li nasa li jo e kule mute. uta ona li pana e lukin pi kiwen walo mute. pilin pi jan Mela li monsuta mute. sijelo ona li wile tawa.
taso jan nasa ni li tawa ala. ona li utala ala li moli ala e jan Mela. a! jan Mela li toki insa. ona li jan ala. ona li kiwen taso. jan Mela li pini e lupa. ken la kalama li kijetsantakalu lon insa pi selo tomo. mi toki e ni tawa mama pi jan lili.
jan Mela li tawa anpa sin li lon supa monsi. kalama li lon sewi. jan Mela li toki insa e ni: kijetsantakalu. ilo toki ona li kalama. mama pi jan lili li wile toki tawa ona. jan Mela li open e toki. “toki a!” mama li toki e ni: “seme li lon? ale li pona ala pona?”
“ale li pona. jan lili li lape. taso tenpo pini la mi pilin ike mute. mi kute e kalama. taso mi pilin e ni: ona li kijetsantakalu taso.”
“a. jan lili li kute e kalama kin. mi toki tawa jan pi weka soweli. ona li weka e kijetsantakalu anu soweli ante. ijo ante li lon ala lon?”
“a. a a a! ni li musi. mi lukin e insa pi tomo telo sina. mi pilin e ni: jan ike li lon insa ona. taso ona li kiwen taso. sina jo e kiwen pi jan nasa tan seme? ona li-“
mama pi jan lili li pini e toki ni. “kiwen pi jan nasa? seme?”
jan Mela li kute e kalama sin. kalama li kalama sama ni: ona li kama tawa leko. kijetsantakalu taso.
“ona li lon insa pi tomo telo lon sewi tomo. ona li kule li lukin monsuta lili. sina sona e ni.”
kalama li tawa anpa.
mama pi jan lili li kalama. “o lape ala e jan lili o weka tan tomo! MI JO ALA E KIWEN PI JAN NASA!”
jan Lola li lon ma sin. ona li pini e tomo sona. ma Ukin la, nasin wan pi tomo tawa li monsuta tawa jan mute. ona li toki: -jan moli li lon.- taso jan Lola li sona e ni: -jan moli li ken ala lon.- ona li kepeken e nasin pi tomo tawa ni tan sona ni. ma ante la, jan pona ona li pali e tenpo musi. nasin pi -jan moli- li nanpa wan tawa tenpo musi ni.
tenpo musi li musi. jan Lola li toki li moku li kute e kalama musi. tenpo weka la, ona li pilin ike. taso ona li jan suli. ona li ken weka.
tomo tawa ona la, ale li pona. kalama li lon ala. jan Lola li sona e ni: -jan pi ma Ukin li nasa a! nasin ni la, jan moli li lon ala. ma ale la, jan moli li lon ala.- jan Lola li lukin lili e nasin, tan ni: sona ona li wawa. taso, ona li lukin e meli sin. ona li pini li open e tomo tawa ona tan ni: meli li pali e sitelen luka. sitelen ni li toki: -mi wile tawa.-
jan Lola li toki: -o kama! nimi sina li seme?-
ona li tawa monsi pi tomo tawa. -mi jan Tami.-
-lon. mi jan Lola. sina tawa ma seme? mi tawa tomo mi tawa ma Ukin.-
jasima la, jan Tami li lili. -mi sama.- kalama ona li lili.
jan Lola li toki e ni: -pona a! mi jan sin tawa ma Ukin. ona li pona tawa mi, taso jan li toki e ijo nasa. nasin ni li monsuta a tawa ona! jan moli li lon. sina sona ala sona e ni?-
ona li wile pona e jan Tami, taso ona li pakala e ona. ona li monsuta. -mi sona e ijo mute. ni li wan.-
-mi pakala. mi pali e pilin ike tawa sina.- ona li awen lili. -n. sina seli tan len mute sina anu seme?-
-mi seli.- uta pi jan Tami li sewi. ona li weka e len linja ona. ona li jelo li laso li kule mute. -sina pona.-
jan Lola li wile toki e ni: -sina lon ma ni tan seme? sina jo ala e jan ante tan seme?- taso ona li wile ala pali e pilin ike tawa jan Tami. jan Tami li wile kute ala. ona li wile lukin e sewi pimeja e mun. ona li toki ala. jan Lola li toki ala tan ni.
ma Ukin la, jan Lola li kama sona e ma tomo pi jan Tami. ona li tawa tomo ni. ona li suli li pilin e sewi. weka la, jan Tami li toki ala. ona li weka taso. jan Lola li awen ala.
tomo ona la, jan Lola li lukin e len linja kule. ona li sona e ni: -mi wile lape a. tenpo suno la, mi tawa tomo pi jan Tami.-
tenpo suno li kama. ona li tawa tomo li pilin e ilo kalama kepeken luka ona.
mije suli li tawa ona. -sina seme?-
jan Lola li sewi e len linja. -jan Tami li weka e ni lon tomo tawa mi. ona li lon ala lon tomo ni?-
lukin mije li kama suli. uta ona li open. -sina…taso…- ona li kama jo e len linja. -mi mama pi jan Tami. tenpo sike pini la, ona li moli. tomo tawa li utala e ona. ona li len e ni.-
-taso…ni li lon ala. mi lukin e ona. ona li weka e ni.- kalama ona li ike, taso jan Lola li sona ala. -ni li lon ala.-
mama li pilin ike. lukin ona li telo. -tenpo suli la, jan li ken lukin e jan moli.- ona li pini e lupa.
jan Lola li taso. pilin mute li lon insa ona. ona li toki: -mi nasa.- ona li pilin e ni: -jan ala li ken kute e mi.-
taso ona li kute e kalama. kalama ni li lili. kalama ni li sama.
-mi sama.-
ala suli li wile e sona mi.
mi weka tan ma laso pona.
mi taso a lon poki lete ni.
mi lon poka pi sike kon suli.
mi awen e nasin mi tan ona.
ala suli li wile e wawa mi.
mi lape lon tomo mi lili.
mi kute e kalama nasa lon poka.
taso mi taso lon poki lete ni…
mi alasa e tan pi kalama ni.
ilo nasin li ante tawa sike kon a!
ala suli li wile e poki mi.
mi pona sin e ilo nasin.
taso, seme li ante e ona?
mi taso lon poki lete ni.
mi lukin lon kiwen lukin mi.
ijo li pakala e ona.
ala suli li wile e mi.
mi taso ala lon poki lete ni.
waso Ki en soweli Sela li wile alasa e kili lili pimeja. tenpo seli li kama pini, la kili mute li lon! ona tu li kepeken ilo tawa ona, li tawa selo pi ma tomo. ma kasi suli li lon ni. lon ona la, kasi kiki pi kili pimeja li kulupu. kasi kiki mute li lon poka nasin ale lon ma kasi.
waso Ki en soweli Sela li kama lon ma kasi ni, la jan tu ni li weka tan ilo tawa ona. tenpo suno li kama pini. taso, suno lili li awen lon.
waso Ki li toki e ni: “mi o tu. mi tawa lon nasin ni. sina tawa lon nasin ante. o alasa. suno li lape la mi kama sin lon ni.”
soweli Sela la “ni li pona tawa mi.”
ona li tu. waso Ki li lanpan e kili pimeja mute tan kasi kiki lon nasin ona. suno li lape la ona li tawa ilo tawa. waso Ki li pana e poki pi kili lili lon ilo tawa ona. taso, soweli Sela li lon ala. waso Ki li awen.
tenpo suli li kama li weka. waso Ki li toki: “pona Sela o! sina lon seme a?”
toki ala li kama tan nasin ante. waso Ki li pilin ike. ken la pakala li kama tawa soweli pona ona. ona li wile alasa e soweli Sela. waso Ki li tawa lon nasin ante.
kon li tawa mute la waso Ki li ken ala kute e kalama mute. kasi li tawa mute lon kon.
“mu-muuu, mu-muuu” li kama tan waso pi tenpo mun.
kalama ni en pimeja li monsuta lili tawa waso Ki. taso ona o alasa e soweli Sela. waso Ki li toki tawa ma kasi pimeja la “soweli Sela o!”
waso mun li kalama: “mu-muuu, mu-muuu”.
ike a! ijo li lanpan e len pi waso Ki! ona li pilin monsuta mute. pilin ona li tawa wawa lon sijelo. waso Ki li lukin anpa:
a. ale li pona. len ona li kama awen lon kiki kasi. waso Ki li pona e len, li tawa. ona li toki suli sin:
“soweliii Selaaa ooo!”
“mu-muuu, mu-muuu”
“soweli Sela o! sina lon seme?”
“mu-muuu, m-“
mu pi waso mun li pini ike. kalama pakala li kama tan kasi kiki. waso Ki li lukin e ni lon kasi:
waso mun li moli. ijo li lanpan e ona lon kasi kiki. luka pi kasi kiki li tawa mute. waso mun moli li kama len lon kasi.
ni li monsuta tawa waso Ki. soweli seme li ken lon kasi kiki? kasi kiki li pakala e soweli suli. taso soweli ni li wile suli la ona li ken moku e waso mun.
waso Ki li sona ala. taso ona li wile lukin e soweli Sela, li wile tawa tomo. ona o tawa sinpin.
waso Ki li toki wawa sin: “soweli Sela o! mi kama! sina lon seme a!”
kon li kama tawa ala, la waso Ki li ken kute e toki a:
“aaa! aaa! o awen e mi!!”
ni li uta pi soweli Sela. waso Ki li noka wawa tawa toki. “mi kama!!”
soweli Sela li anpa lon ma. noka ona li lon kasi kiki. telo loje li kama tan pakala selo. ona li tawa mute, li kalama mute. ona li ken ala weka tan kasi.
taso, waso Ki li lukin kin e ijo nasa. ijo monsuta…
kili lili lon kasi kiki… ona li oko lili. kulupu lili pi oko walo. oko kasi li pana e lukin ike tawa soweli Sela. kasi kiki li lukin sama ni: ona li wile moku e soweli Sela.
soweli Sela li kalama suli: “waso Ki a!! sina lon!! o awen e mi!!”. waso Ki li tawa wawa. ona li lanpan e luka pi soweli Sela, li tawa monsi kepeken wawa mute. kiki lon kasi li pakala mute e selo noka pi soweli Sela. luka kasi li utala e waso Ki. oko kasi li lukin monsuta tawa ona.
taso waso Ki li weka e soweli Sela tan kasi. ona tu li tawa wawa. kasi kiki lon poka pi nasin li tawa e luka ona. kili pimeja ona li kama oko walo kin. ona ale li lukin ike e meli tu ni.
soweli Sela en waso Ki li kama tawa pini nasin, la kasi li lili e nasin. kasi li wile pini e nasin, li wile poki e jan pona ni. luka kasi li lanpan e len, li pakala e ona. taso, waso Ki en soweli Sela li weka tan kasi.
ona li tawa ilo tawa. ona li weka tan ma kasi.
ona li tawa tomo pi waso Ki. waso Ki li misikeke e pakala pi soweli Sela. ona li luka olin e soweli pona ona.
“ale li pona, olin Sela o. sina pona lon tomo mi.”
mama pi waso Ki li kama lon tomo ona. waso Ki li lukin. telo pimeja li lon luka ona, li lon uta ona.
“toki, suwi Ki o! mi lukin e kili lili lon ilo tawa sina. mi moku e kulupu lili tan ona. ona li pona uta a! sina pona mute.”
“mama…” li toki pi waso Ki.
sona pi pini toki li ken lon lipu ni. taso, sina wile sona e ike suli lon toki la o lukin e ni.
o moku pona: jan li moli li moku e jan ante. toki li tawa sina.
moli kiwen: jan li utala li moli e jan ante. telo sijelo li lon.
kiwen pi jan nasa: jan ike li kama lon tomo pi jan ante. jan ante li wile ala e ni.
mun: ike suli ala li lon.
nasin pi jan moli: jan li moli tan pakala pi tomo tawa.
ala suli: ona li lon poki lili.
kasi kiki: selo li pakala. oko nasa li lon ijo. moku.
sitelen sinpin: sewi pi tenpo mun. mun lili mute li lon sewi laso loje. mun suli walo la nimi monsuta li lon kepeken sitelen pona. nimi “mun monsuta” pi sitelen Lasina li lon poka li jelo.
o moku pona!: supa moku la ko laso li lon. ona li jaki lili lukin. telo loje li lon sewi ko.
moli kiwen: kiwen li lon kasi. pini kiwen la telo loje lili li lon.
kiwen pi jan nasa: leko suno pi lupa open li lon tomo telo. jan li lon tomo. len ona li kule mute. ko kule li lon sinpin jan. sina ken ala lukin pona e ona tan pimeja.
mun, lipu nanpa wan:
sitelen ale lon ni li lukin sama sitelen pona pi nimi ona.
sitelen: lon poka pi ma kasi suli la soweli li lon.
(tomo soweli lon poka ma kasi.)
sitelen: tenpo pimeja la soweli li wile noka lon kasi.
(soweli lon ma kasi. telo en pipi suno en mun li lon.)
sitelen: taso tenpo wan la waso li toki tawa soweli.
(waso laso li tawa sewi kasi.)
waso: mu! soweli o! sina o weka! ni li tenpo pi mun uta! monsuta li lon.
soweli: sina toki lon seme?
waso: o weka. o tawa tomo sina.
mun, lipu nanpa tu:
sitelen: waso li weka. taso soweli li awen.
(soweli li tawa sewi kiwen.)
soweli: waso nasa a!
(kalama li kama tan monsi. sitelen ona li loje laso.)
soweli: seme?
sitelen: ijo ala li lon monsi. taso soweli li lukin e nasa. mun suli li weka.
(mun li lon ala sewi.)
mun, lipu nanpa tu wan:
sitelen: soweli li noka wawa. ona li wile tawa tomo.
(nimi toki pi loje laso li kama tan monsi soweli. ona li lukin e monsi li lukin e ni:
mun li lon kasi. ona li lukin sama uta. kiwen uta ona li lukin sama nimi monsuta, la ona li mun monsuta lon sitelen pona. ona li loje laso. ona li ante e kule pi mun lili e kule kasi e kule pipi tawa loje laso.)
mun: soweli o!
(mun li alasa e soweli.)
mun: toki soweli o! o tawa ala! soweli o!
(mun li kama poka. soweli li ken lukin e tomo li tawa wawa. mun li poka wawa li suli mute. soweli li kama loje laso lili.)
mun: soweli!
(soweli li tawa insa tomo li pini wawa e lupa.)
mun, lipu nanpa tu tu:
(soweli li lon supa li lon anpa len.)
sitelen: soweli li alasa lape. taso ona li ken ala.
(suno lili walo li lon soweli tan lupa lukin.)
sitelen: suno nasa li kama tan lupa lukin.
(suno li kama wawa, li kama loje laso. oko soweli li kama loje laso kin.)
mun: toki soweli o!
(mun monsuta li lon lupa kiwen. ona li suli mute li monsuta lukin mute. ijo ale li loje laso.)
ala suli: lupa lukin la mun lili mute en sike suli pi kon laso li lon. kiwen pi lupa lukin li pakala. kon loje li kama tan poki kon pakala. lipu suno li toki e ni: kon li weka. o pini e pakala. ijo li lon selo. o weka e ona.
kasi kiki: kasi pi kiki mute. luka ona li loje. kili lili pimeja li lon.
kiki - palisa li kama lili lon pini ona, la ona li “kiki”. kiki li ken pakala e ijo, li ken kipisi e ijo. kiki li lon kasi mute.
lawa Pali Kulupu Tan-PanaSama Nanpa 4.0 (CC BY-SA 4.0) li lawa e sitelen ale e toki ale lon lipu ni. © 2022 kulupu mama pi lipu monsuta.
lawa PaKu Ta-PaSa 4.0 li ken e ni:
taso:
kulupu Creative Commons li ken ala e ante toki ni. ni li toki lili taso. sina wile sona e lawa ale, la o lukin e lawa suli lon ni: